Dla wielu osób korzystanie ze stron internetowych jest nieodłącznym elementem życia. Proces cyfryzacji nie zwalnia tempa i coraz więcej spraw możemy załatwić online. Bieganie do urzędu lub banku z każdą formalnością zdaje się odchodzić w zapomnienie.
Niestety, wiele usług internetowych nie jest dostosowanych dla osób z niepełnosprawnościami, co utrudnia im korzystanie w pełni z ich funkcjonalności. W odpowiedzi na tę potrzebę powstał standard WCAG (Web Content Accessibility Guidelines), który ma na celu zapewnienie dostępności stron internetowych dla wszystkich użytkowników.
Standard WCAG został opracowany przez organizację W3C (World Wide Web Consortium). Pierwsza wersja WCAG, znana jako WCAG 1.0, została opublikowana w maju 1999 roku. Od tego czasu standard WCAG przeszedł kilka aktualizacji, a obecnie obowiązującą wersją jest WCAG 2.1, która została opublikowana w czerwcu 2018 roku.
World Wide Web Consortium, w skrócie W3C, jest organizacją odpowiedzialną za ustanawianie standardów dotyczących tworzenia i przesyłania stron internetowych. Została założona 1 października 1994 roku przez Timothy'ego Bernersa-Lee, twórcę World Wide Web oraz autora pierwszej przeglądarki internetowej i serwera www.
Celem standardu WCAG jest zapewnienie dostępności stron internetowych dla wszystkich użytkowników, niezależnie od ich umiejętności czy sprawności.
Struktura WCAG
Zbiór wytycznych standardu WCAG ma hierarchiczną strukturę. Na jej szczycie znajdują się cztery zasady, stanowiące fundament dla dostępności cyfrowej.
4 Zasady WCAG:
- Postrzegalność
Użytkownicy powinni móc korzystać ze strony internetowej za pomocą dostępnych dla nich zmysłów.
- Funkcjonalność
Dostęp do treści oraz funkcji powinien być możliwy niezależnie od sposobu nawigacji (np. za pomocą samej klawiatury, samej myszy). Należy unikać efektów wizualnych mogących wywołać atak padaczki oraz innych efektów wizualnych i dźwiękowych, które mogą zakłócać korzystanie ze strony.
- Zrozumiałość
Treści oraz sposób działania strony www powinien być zrozumiały. Zawartość strony internetowej i jej obsługa powinna być powinna być jasna także dla osób z problemami poznawczymi.
- Stabilność
Treści i funkcje powinny działać poprawnie w różnych programach, takich jak przeglądarki internetowe i czytniki ekranu dla osób niewidomych.
Pod każdą z powyższych zasad znajdują się wytyczne (od 3 do 5), które wskazują, co twórcy stron internetowych powinni wykonać, aby treści były dostępne nie tylko dla w pełni sprawnych użytkowników.
Do każdej wytycznej zostały określone kryteria sukcesu, będące konkretnymi, mierzalnymi wymaganiami, które muszą zostać spełnione, aby treść była zgodna z daną wytyczną. Kryteria sukcesu są podzielone na trzy poziomy zgodności: A, AA i AAA. Poziom A to zgodność ze standardem na poziomie podstawowym, AA obejmuje bardziej zaawansowane wymagania, z kolei AAA wskazuje na spełnienie najbardziej rygorystycznych wymagań.
Na najniższym poziomie hierarchii znajdują się techniki i błędy. Techniki to konkretne strategie, które autorzy mogą zastosować, aby spełnić kryteria sukcesu. Niektóre techniki są zalecane, a inne są tylko opcjonalne. Błędy to typowe problemy, które mogą uniemożliwić spełnienie kryteriów sukcesu.
Podsumowując, struktura standardu WCAG to:
- Zasady
- Wytyczne
- Kryteria sukcesu
- Techniki i błędy
Powyższe warstwy wzajemnie się uzupełniają i stanowią drogowskaz do tworzenia bardziej dostępnych treści internetowych. Na etapie modernizowania lub tworzenia stron internetowych warto zestawiać wykonaną pracę z każdą z warstw, włączenie z technikami dodatkowymi.
Aby lepiej zrozumieć poruszenia się po standardzie WCAG, przyjrzyjmy się przykładowej wytycznej. Weźmy na warsztat wytyczną 1.4 Rozróżnialność (zasada: Postrzegalność), której treść brzmi: „Ułatwiaj oglądanie i słuchanie treści oraz oddzielanie informacji od tła.”
Bez konkretnych wskazówek dostosowanie treści do tej wytycznej stanowiłoby wyzwanie i narażałoby efekty pracy na subiektywną ocenę samego autora. Z pomocą przychodzą zawarte w WCAG kryteria sukcesu.
Wśród kryteriów sukcesu dla powyższej wytycznej możemy znaleźć m.in.: Kryterium sukcesu 1.4.1 Użycie koloru: „Kolor nie jest wykorzystywany jako jedyny wizualny sposób przekazywania informacji, wskazywania czynności do wykonania lub oczekiwania na odpowiedź, czy też wyróżniania elementów wizualnych.”
To już jest konkretna wskazówka, która podpowiada twórcom stron internetowych, aby zbadać ich funkcjonalność oraz czytelność zawartych w nich informacji np. w rzeczywistości dwukolorowej. Warto sprawdzić, czy użytkownik, który nie rozróżnia kolorów, będzie w stanie dostrzec hiperłącza, aktywne elementy lub wskazówki dotyczące wymaganych lub błędnie uzupełnionych pól formularzy.
W ramach wytycznej o rozróżnialności znajdziemy także instrukcje dotyczące zastosowania odpowiedniego kontrastu, możliwości zmiany wielkości fontów, zachowania odpowiedniej wysokości linii tekstu oraz odległości pomiędzy akapitami.
Jakie akty prawne regulują w Polsce obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej?
Obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej w Polsce jest regulowany przez kilka aktów prawnych. Do najważniejszych z nich należą:
- Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Ta ustawa wprowadza zasady dostępności cyfrowej, określa podmioty zobowiązane do jej zapewnienia i przewiduje sankcje za jej nieprzestrzeganie. Jest pierwszym aktem prawnym w Polsce, który w całości poświęcony jest dostępności cyfrowej.
Ustawa wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego.
Ustawa ta precyzyjnie definiuje, że strona internetowa lub aplikacja mobilna jest dostępna cyfrowo, pod warunkiem spełnienia określonych wymagań. Są one szczegółowo opisane w tabeli dołączonej jako załącznik do ustawy. Tabela ta jest ekwiwalentem wytycznych WCAG (Web Content Accessibility Guidelines) na poziomie AA, z pewnymi drobnymi ograniczeniami.
- Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych
To rozporządzenie było pierwszym aktem prawnym, który odwoływał się do dostępności cyfrowej.
Kogo dotyczy obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej?
Obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej dotyczy przede wszystkim podmiotów publicznych. Zapisy ustawy mają zastosowanie także w stosunku do osób prawnych, które zostały utworzone w celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym. W przypadku takich podmiotów brane są pod uwagę dodatkowe kryteria. Jednym z nich jest poziom finansowania ze środków publicznych. Jeżeli ten przekracza 50% to taki podmiot jest zobowiązany do zadbania o cyfrową dostępność swojej strony internetowej lub aplikacji.
Wszystkie kryteria przynależności do grupy podmiotów objętych obowiązkiem zapewnienia dostępności cyfrowej zostały ujęte w art. 2 Ustawy o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych.
Dlaczego warto projektować strony internetowe zgodnie z WCAG?
O zapewnieniu dostępności cyfrowej warto myśleć nie tylko w kontekście obowiązków wynikających z aktów prawnych. Tworzenie stron internetowych zgodnie ze standardem WCAG przynosi korzyści zarówno dla ich użytkowników, jak i dla ich właścicieli.
Tworząc nowe rozwiązania lub modernizując już istniejące, warto wziąć pod uwagę poniższe kwestie.
- Strony internetowe zgodne z WCAG są dostępne dla wszystkich, w tym dla osób z różnymi niepełnosprawnościami, takimi jak niedowidzenie, problemy ze słuchem, zaburzenia ruchowe czy problemy poznawcze. Zwiększa to potencjalną liczbę osób, które mogą korzystać z serwisu www. Dostępność cyfrowa eliminuje bariery, które mogą uniemożliwić niektórym osobom dostęp do treści i funkcjonalności danego rozwiązania.
- Wiele zasad WCAG zwiększa użyteczność dla wszystkich użytkowników, nie tylko dla osób z niepełnosprawnościami. Dobrze zaprojektowane i opisane interfejsy użytkownika, zgodne z WCAG są zazwyczaj bardziej intuicyjne dla wszystkich użytkowników.
- Pokazanie, że strona www jest dostępna dla wszystkich jest pomocne w budowie i utrzymaniu pozytywnego wizerunku firmy lub organizacji. Jest dowodem troski o wszystkich użytkowników.
- Dobre praktyki dotyczące dostępności, takie jak odpowiednie etykiety i opisy alternatywne dla multimediów, pomagają również w optymalizacji dla wyszukiwarek, co zwiększa widoczność strony w wynikach wyszukiwania.
Zasady WCAG (postrzegalność, funkcjonalność, zrozumiałość, stabilność) mają uniwersalny charakter. Projektowanie stron internetowych zgodnie z WCAG nie tylko zwiększa dostępność dla osób z niepełnosprawnościami, ale również poprawia ich ogólną funkcjonalność dla wszystkich użytkowników.